Một nhà thông thái đi đến một vùng hẻo lánh dọc một con sông, mong kiếm được người giúp ông qua bên kia bờ. Thời may, ông thấy một con thuyền đậu dọc bờ sông, trên thuyền có một anh dáng vẻ mộc mạc.
Ông hỏi anh có phải là người chèo đò hay không. Anh đáp phải. Ông nói hãy đưa ông qua sông.
Anh chèo đò ngước nhìn lên bầu trời. Anh thấy những đám mây đen.
Nhà thông thái hiểu ý anh, nói: “Anh đừng lo. Tôi có dù mà.”
Nhà thông thái bước xuống thuyền. Anh chèo đò bắt đầu hối hả chèo con thuyền. Anh muốn nhanh chóng đến bờ bên kia trước khi cơn mưa ập xuống.
Nhà thông thái thích trò chuyện mỗi khi gặp người. Ông hỏi anh chèo đò: “Anh có biết về sự chuyển động của những hành tinh và vì sao không? Anh có học qua thiên văn học không”
Anh chèo đò đáp: “Tôi không học môn gì đó nên không biết chuyển động gì hết. Tôi chỉ xem mây và xem nước cho việc chèo đò.”
Nhà thông thái nói: “Thế thì anh uổng phí một phần tư cuộc đời của anh rồi!”
Anh chèo đò không trả lời, chỉ xem mây và xem nước.
Nhà thông thái hỏi tiếp: “Anh có học ngữ văn không?”
Anh chèo đò đáp: “Ngữ văn là gì, tôi không biết.”
Nhà thông thái lắc đầu, than thở dùm người thất học: “Thế thì anh uổng phí phân nửa cuộc đời của anh rồi!”
Anh chèo đò không đáp. Nét mặt anh lộ vẻ lo lắng về việc khác chứ không phải về ngữ văn. Anh vừa thấy tia chớp trên bầu trời ở xa xa.
Rồi mưa bắt đầu rơi.
Nhà thông thái mở cây dù ra che cho mình, hỏi tiếp: “Vậy thì tối thiểu anh biết đọc và biết viết chứ?”
Anh chèo đò đáp: “Hồi còn nhỏ tôi học đọc và học viết. Lớn lên, chỉ lo chèo đò mà kiếm sống nên quên hết rồi.”
Nhà thông thái lại lắc đầu, than thở thêm: “Thế thì anh uổng phí ba phần tư cuộc đời của anh rồi!”
Anh chèo đò không trả lời. Anh đang lo lắng thêm bởi vì cơn mưa bắt đầu nặng hạt và gió bắt đầu thổi mạnh. Anh quay sang nói với ông khách: “Gió sắp to, sóng sắp lớn. Nếu thuyền này không chịu được, tôi e chúng ta phải bơi đến bờ.”
Nhà thông thái không còn vẻ đĩnh đạc như trước. Ông lắp bắp nói: “Phải bơi … hay sao? Tôi … tôi không biết bơi!”
Anh nói: “Thế thì ông uổng phí cả cuộc đời của ông rồi!”
Tiếp theo, sấm chớp đì đùng như xác nhận lời nói của anh chèo đò. Con thuyền chao đảo một lúc, rồi lật ngang.
Nhà thông thái sợ hãi tột cùng. Dù là người thích trò chuyện, lúc này ông nói được gì nữa. Anh chèo đò níu lấy tay áo nhà thông thái, nói: “Ông giữ bình tĩnh để tôi giúp. Đừng bám người tôi chặt quá kẻo hai chúng ta bị chìm.”
Nhờ thế mà anh chèo đò cứu được nhà thông thái.
Hai người lên bờ được một lúc thì cơn mưa ngớt hạt, rồi tạnh hẳn. Mặt trời bắt đầu ló dạng.
Nhà thông thái vui mừng, nắm tay anh lái đò tỏ lòng biết ơn.
Rồi ông lại nói, lần này tỏ thái độ khiêm tốn hơn: “Tôi sẽ lưu lại đây một tháng để làm một nghiên cứu. Anh dạy tôi tập bơi, được không?”
Anh chèo đò đáp: “Được mà. Còn ông dạy cho tôi biết đọc, biết viết lại nghen!”
Nhà thông thái nhận ra đôi điều mới lạ cho mình sau lần thoát chết. Ông thấy mình là người có học nhưng số kiến thức bao la của mình có phần xa rời cuộc sống. Còn anh chèo đò tuy thất học nhưng một ít kiến thức và kỹ năng lại đủ giúp ích cho cuộc sống của anh. Anh ta biết xem mây để đoán thời tiết, xem nước để biết chèo đò thế nào cho đúng cách. Trong khi nhà thông thái thấy kỹ năng cơ bản để tự bảo vệ mình lại không biết mà vẫn muốn sang sông!
Nhà thông thái tự nhủ từ đây về sau phải biết tìm hiểu từ những người học hành không bằng ông, chứ không nên khinh thường họ. Và ông nguyện sẽ giúp đỡ những người như thế.
Diệp Minh Tâm