Bill Clinton là Tổng thống Hoa Kỳ đương nhiệm đầu tiên đến Hà Nội, trong cuộc viếng thăm chính thức Việt Nam từ ngày 16 đến ngày 19 tháng 11 năm 2000, tạo nên một cột mốc quan trọng trong bang giao Việt-Mỹ. Tạp chí Newsweek bình luận: “Có vẻ như vượt qua quá khứ và tạo nên lịch sử là hai việc trong chương trình hành động của ông Clinton những ngày này”.

Và cũng có vẻ như Tổng thống Clinton đã chuẩn bị kỹ càng cho chuyến đi này, vì bài đáp từ của ông trong buổi tối chiêu đãi của Chủ tịch Trần Đức Lương tối 17 tháng 11 năm 2000 tạo ra một số ngạc nhiên thích thú. Ông nhắc đến câu nói của Nguyễn Trãi, thời trang áo dài, việc bảo tồn phố cổ Hà Nội, việc in ấn tác phẩm của Hồ Xuân Hương ở Mỹ…, và lại còn lẩy Kiều! Ông trích hai câu trong Truyện Kiều mà không phải người Việt nào cũng biết, hai câu khá thích hợp trong bối cảnh.

Đáp từ trong buổi chiêu đãi của Chủ tịch Trần Đức Lương

Kính thưa Chủ tịch nước Trần Ðức Lương, Kính thưa Bà Lương, Kính thưa quý vị đại biểu của Chính phủ Việt Nam,

Thưa Quý Bà và Quý Ông,

Tôi xin cảm tạ sự đón tiếp mà quý vị đã dành cho tôi, gia đình tôi và toàn thể phái đoàn Mỹ.

Chúng tôi lấy làm vinh dự được cùng quý vị viết nên một chương mới trong quan hệ giữa Hoa Kỳ và Việt Nam, và chúng tôi lấy làm cảm kích vì chương sử mới này có một khởi đầu tốt đẹp. Vâng, lịch sử mà chúng ta để lại phía sau là rất đau buồn và nặng nề. Chúng ta không được quên nó, nhưng chúng ta cũng không được để nó chi phối chúng ta. Quá khứ chỉ đến trước tương lai, chứ không quyết định tương lai.

Hôm nay, Mỹ và Việt Nam đang tạo ra một trang sử mới. Thế hệ sau sẽ nhìn lại thời điểm này và thấy những cựu chiến binh Mỹ quay trở lại Việt Nam tìm kiếm câu trả lời về quá khứ, và thấy những người Việt Nam chấp nhận họ để xây dựng một tương lai chung. Họ sẽ thấy những sinh viên trẻ của Việt Nam háo hức muốn hấp thụ tất cả những gì thế giới cống hiến, và cũng thấy những người Mỹ trẻ đến đây để cùng học hỏi với họ. Họ sẽ thấy những doanh nhân, nhà khoa học, nhà bảo tồn và nghệ sĩ đúc nên những mối liên kết giữa Việt Nam và thế giới.

Nói tóm lại, người ta sẽ nhìn lại và đi đến một kết luận mà Nguyễn Trãi, chính khách vĩ đại của Việt Nam, đã từng nói 500 năm trước: “Sau rất nhiều năm chiến tranh, chỉ có cuộc sống là tồn tại.”

Ngày nay, nhân dân hai nước chúng ta cùng đối mặt với một thế giới nhiều thay đổi và một cuộc sống nhiều thay đổi theo, với những khát vọng cơ bản giống nhau, và với cả những lo lắng giống nhau. Làm thế nào chúng ta có thể nắm bắt được những cơ hội của nền kinh tế toàn cầu mà vẫn tránh được xáo động của nó? Làm thế nào chúng ta có thể mở cửa đón những ý tưởng mới trong khi vẫn bảo vệ được truyền thống của chúng ta, nền văn hóa của chúng ta, lối sống của chúng ta?

Toàn cầu hóa đang mang thế giới đến với Việt Nam, và cũng mang Việt Nam đến với thế giới. Các bộ phim về cuộc sống ở Việt Nam, từ phim Mùi đu đủ xanh đến phim Ba mùa, đang giành giải thưởng trên toàn địa cầu. Các bức tranh của họa sĩ Việt Nam Ðỗ Quang Em có giá trị cao tại các cuộc triển lãm nghệ thuật quốc tế. Các bài thơ 200 năm tuổi của Hồ Xuân Hương đang được xuất bản ở Mỹ – bằng Anh văn, Việt văn, và cả chữ Nôm nguyên thủy, là lần đầu tiên một bản thảo cổ của Việt Nam được in ấn. Các nhà thiết kế thời trang như Armani và Calvin Klein sáng tạo những bộ sưu tập mới dựa trên trang phục truyền thống của Việt Nam, chiếc áo dài. Người Mỹ đang thưởng thức sả, tỏi, ngay cả mướp đắng, và nhân tiện tôi xin nói luôn: tất cả được trồng tại một trang trại của người Việt ở Virginia, chỉ cách Nhà Trắng 20 phút lái xe.

Thưa Ngài Chủ tịch,

Toàn cầu hóa cũng có nghĩa là trên Internet, người Mỹ có thể đọc những tin tức tài chính mới nhất của Việt Nam, hoặc biết đến những thử thách trong việc bảo tồn khu phố cổ Hà Nội, hoặc ủng hộ các tổ chức đang xúc tiến bảo tồn các chủng loài mới được tìm thấy ở cao nguyên miền Trung. Toàn cầu hóa cũng có nghĩa là chúng tôi có thể tải xuống phông chữ Việt văn. Quả thật, chẳng bao lâu nữa, những công nghệ dịch thuật hiện đại sẽ làm cho Internet trở thành một lực lượng đa ngôn ngữ, chứ không phải là thuần nhất.

Khi chúng ta mở rộng các cánh cửa, chúng ta không chỉ tiếp nhận tư tưởng mới. Chúng ta còn cống hiến tài năng và tính sáng tạo của nhân dân chúng ta. Chỉ sau một ngày trên đất nước của quý vị, tôi tin chắc rằng sẽ không có gì ngăn cản người dân Việt Nam giành lấy cơ hội phát huy tiềm năng tràn đầy của mình. Nhân dân Hoa Kỳ vui mừng vì đã đến lúc chúng ta có thể trở thành đối tác với nhau.

Như Truyện Kiều báo trước:
   Sen tàn, cúc lại nở hoa
   Sầu dài, ngày ngắn, đông đà sang xuân.
bây giờ, những hình ảnh băng giá của quá khứ bắt đầu tan chảy. Những phác họa của một tương lai ấm áp chung bắt đầu hình thành. Chúng ta hãy cùng nhau tận hưởng mùa xuân mới này.

Tôi yêu cầu quý vị cùng tôi nâng cốc chúc mừng Ngài Chủ tịch Nước, chúc mừng Bà Lương, chúc mừng nhân dân của đất nước vĩ đại này, và chúc mừng tình hữu nghị tương lai của chúng ta.

Diệp Minh Tâm dịch từ bản Anh văn: US-Vietnam Trade Council – http://www.usvtc.org/httpdocs%202/People/Clinton/ct11.17.htm